Hoe roep je een .....?

21-04-2010 - In deze tijd van intensieve veeteelt, grote stallen en erg veel vee, is het natuurlijk allemaal anders geworden. Toch vind ik het leuk om een blogje te schrijven over roepwoorden voor dieren. Beesten met een naam, worden daarmee geroepen, maar de eenden, de kippen?

Een poos geleden stond ik met mijn dochter van elf eenden te voeren. Ik riep 'hysp, hysp, hysp'. Wij praten onderling Fries (fansels). Mijn dochter keek me met grote ogen aan. Wij voeren niet zo vaak eendjes. Zij had nog nooit gehoord dat mensen eenden op die manier roepen. Ik denk dat na verloop van tijd er nog weinig mensen zullen zijn die deze woorden zullen kennen. Toch is (of was?) het erg gebruikelijk dat je dieren zonder een naam op een bepaalde manier riep.

Naar aanleiding hiervan heb ik dit eens wat nageplozen. In het Fries wist ik eigenlijk best wel veel van deze roepwoorden, maar zulke woorden riep ik nooit in het Nederlands. Op internet is hier niet veel over geschreven. Deze roepwoorden zijn volgens mij erg streekgebonden.

'Hoe roept de boer het vee? De eenden met piele-piele-piele-piele, de jonge kippetjes met tik-tik-tik-tik-tikketikketik. Het roepwoord wordt, zoals u ziet, meest viermaal herhaald. Dit geldt ook voor het roepen aan de kippen: tuut; aan de jonge katjes: pie; het roepwoord voor oudere katten is poes; voor de geit: sik; voor de jonge schaapjes: suuk; voor jonge kalveren: kies; voor het veulen: siesken; voor de koe: hooi. Biggetjes roept men door een smakkend geluid met de tongpunt die articuleert tegen het gehemelte'.

Dit was zowat het enige wat ik kon vinden over dit onderwerp op internet.

Roepwoorden (in het Fries, met tussen haakjes de Nederlandse vertaling) voor een:

Baarch (varken): huorre, kuos (geluid met tongpunt tegen gehemelte, een soort klikken)

Ein (eend): hysp, hisp, húsp, syp (piele)

– einepyk (eendekuiken): poele

Hin (kip): tjûk, tjoets, tsjoe, tsjoei (tuut)

Kanarje (kanarie): pyt, piit (piet)

Ko (koe): tuike, tuitsje, tuke, tûke (hooi)

- keal (kalf): joei, jú, jút, tjú, tjút, toai, toei, toek, tsjit, tú, tút, tui, tuike, tuitsje, tûke, tukeman, ude (kies)

Hynder (paard): hâns, hap, hop, poai

– fôle (veulen): han, hanke, hanne, poai (siesken)

Poes, kat: poeis, poeke, poete, poes, tyb, tiete (poes)

- jongkat (kitten): (pie)

Skiep (schaap): bê, syp, sjiep, sjyp, sjip, sjúp

– laam (lam): tei, teike (suuk)

Geit: sik (sik)

Ik zou het erg op prijs stellen dat u deze lijst zou willen aanvullen, zowel in het Nederlands als in het Fries. U kunt hiertoe uw berichtje bij de reacties achterlaten. Alvast bedankt.

Lês dizze blog yn it Frysk

Reacties

Bauke op woensdag 2 juni 2010
Dat hysp roppen tsjin einen is om't it lûd liket op dat fan in lyts einepykje dat siket om syn mem. Jerken sille dan ek net op dat lûd ôfkomme.

Folkert op woensdag 22 december 2010
Wat yn grappig stikje oer it roppen fan'e bisten. Ik haw suver glimkje by it lezen. Ik wit nog út de tiid by de boer dat ik moarns foar molkerstiid yn 't fjild rûn en rôp fan "Kois, kois, kois, kois". En ja, flouwer kear efter mekoar. Mei katten, brûk ik nog altiid "Poeke" of as it unmisknber yn Boarre is "Boarre, Boarre, Boarre. Boarre". En foar my is eltse hûn hwer dat ik de namme net fân kin, yn "Beike". Sels omútens en in it bûtenlân harkje se dernei!

Wopkje de Jong, Fansels op donderdag 23 december 2010
Betanke, Folkert, foar de tige aardige reaksje. We hâlde it op dizze wize roppen fan bisten deryn, hen?
Groetnis,
Wopkje

Grytsje op maandag 14 januari 2019
At ús heit de skiep rôp, dan wie dat mei 'hokkey'/'hokky'. Ik sil him yn koarten ris freegje, of't er wit wêr't dat wei komt.
Prachtstikje trouwens, dit. Weardefol en fermakelik tagelyk. As friezen om utens, sille wij hjir ús poezen net gau mei 'tiete' roppe :). Tankewol Wopkje!

Wopkje de Jong op vrijdag 18 januari 2019
Tankewol Grytsje, foar dyn reaksje.
'Tiete' roppe oan 'e kat fyn ik ek nuver.
(Wol is it mei in brutsen 'ie'-klank (krekt as yn 'skiep'), mar dan noch...).
Graach dien!