Fryslân en het Fries in het kort

06-11-2008 - Om een indruk te geven van het ontstaan van het Fries en de vlag, hieronder een samenvatting van de historie van Fryslân: kort door de bocht.

Vroeger besloeg het Friese koninkrijk de hele kustlijn van België tot aan Denemarken. In dit hele gebied werd Fries gesproken. Er zijn Oudfriese teksten bekend uit de zevende eeuw. Omdat de Friezen veel handelden met de Engelsen, lijkt het oud Engels en het Fries veel op elkaar. (Denk aan: cheese-tsiis, church-tsjerke, enz.).

Het Fries is net wat ouder dan het Nederlands en heeft een eigen spelling, grammatica en literatuur. Het Fries vindt zijn oorsprong niet in het Nederlands, het is eerder andersom. Later heeft het Fries zich ook weer ontwikkeld door invloeden van het Nederlands. Binnen het Fries zijn er, net als in elk taalgebied, een aantal dialecten (lees het vorige weblog). In het noorden van Duitsland zijn er nog een aantal gebieden waar men ook Fries spreekt (bijvoorbeeld het Noordfries en het Saterfries).

Het Friese rijk is in de oorlog tegen de Franken en de Saksen verslagen en uit elkaar gevallen. Eind achttiende, begin negentiende eeuw is Fryslân een provincie geworden van Nederland. Het bewust zijn van de eigen taal, cultuur en identiteit heeft Fryslân het gezicht van vandaag de dag gegeven.

De Friese vlag heeft vier blauwe en drie witte scheve banen. In de witte banen zitten zeven rode 'pompeblêden'. De zeven pompeblêden hebben te maken met de zeven Friese zeegewesten in de Middeleeuwen. De vlag werd in 1879 goedgekeurd door Gedeputeerde Staten. In 1927 werd de vlag voor het eerst officieel gebruikt.

Pas in 1957 heeft de vlag een status en erkenning van het Koninkrijk der Nederlanden. Een commissie van het Genealogyske Wurkferbân van de Fryske Akademy heeft de geschiedenis van de vlag onderzocht en is met een rapport gekomen. Dit werd door Provinciale Staten vastgesteld en door Koningin Juliana bevestigd.

De Friese vlag is dus ook al heel oud. De pompeblêden zijn geen hartjes, ook al vinden sommige mensen dat wel een lieflijk idee. Het zijn bladen in de vorm van het blad van de gele plomp.
Iedereen is vrij om de vlag te gebruiken. Denk bijvoorbeeld ook aan het tenue van SC Heerenveen en aan 'Friesche Vlag' (zuivel).

Zelf vind ik het niet vreemd om trots te zijn op het Fries, de cultuur en de identiteit. Als u een kostbaar stuk erft van uw voorouders, moet er toch ook goed op gepast worden. Zo is het ook met onze taal. Het zou verschrikkelijk jammer zijn dat het Frieseigene verdween door het niet onderhouden ervan (in de ruimste zin van het woord).

Lês dizze blog yn it Frysk

Reacties

Jan Klunder op zondag 28 december 2008
Graag zou ik willen weten hoe het Friese Leesplankje in het Fries heet. Is dat nog verkrijgbaar?

vg Jan Klunder

Wopkje de Jong op maandag 29 december 2008
Bêste mynhear Klunder,

It wurdt gewoan 'Frysk lêsplankje' neamd. Der binne yn 't ferline yn elts gefal twa lêsplankjes west. Ien mei de folgjende wurden: par - sok - pet - hin - bok - jas - in rûp - hoep - fyts - nút - it laam - fé kij - reek - piip - loop - mûs - doek - rêch. De oare begûn mei Jaap - Lys - mem. Ôfbyldingen fan beide lêsplankjes ha ik jo yn in mail tastjoerd.
Oft de lêsplankjes noch te keap binne, doar ik jo net te sizzen.

Wopkje de Jong

frouwkje op donderdag 19 februari 2009
Soene jo de ôfbyldingen fan beide lêsplankjes my ek tastjoere wolle?. Myn tante ut Rottefalle hy in kranteartikel mei neffens my ek noch in oare. Ik fyn soks prachtich!

Johan Jansen op zondag 15 augustus 2010
Wij hebben op ons museum te Ootmarsum: Het Educatorium een fries leesplankje van Jaap en Lys! Het bestaat uit twee delen.

Wopkje de Jong, Fansels op donderdag 26 augustus 2010
Bedankt voor uw reactie. Erg leuk dit te horen!

Greja op vrijdag 3 december 2010
Ik lees hier over het Fries leesplankje. Mijn vraag: van wanneer zijn deze plankjes, zijn ze nog te koop en zo ja, waar (is misschien meer over bekend sinds 29-12-2008)?
Alvast bedankt voor de moeite.
Greja Drost.

Julia Postma op maandag 2 juli 2012
Weet niet of het zin heeft, maar kent iemand het volgende gedicht. Het begint: Kwam de winter ons verrassen, kwam de winter ons te vroeg. Heeft men in menig kist of kasten wel voorraad genoeg. Ik kan het m'n vader helaas niet meer vragen.

Vriendelyke groeten vanuit Maastricht